ماده آلی خاك چیست؟
خاك از چهار قسمت تشکیل شده است. 1- ماده معدنی 2- ماده آلی 3- آب و 4-هوا.
ماده آلی خاك شامل بقایاي گیاهی و جانوري، سلول و بافت هاي جانداران خاك و مواد حاصل از ریشه و میکروب هایی خاك است.
ماده الی خاك با توجه به مراحل مختلف تجزیه قابل تقسیم به سه گروه است:
1 – جزء فعال ماده آلی که 10 تا 20 درصد ماده آلی خاك است . سرعت تجزیه در آن سریع می باشد (فرآیند آن طی یک تا دو سال می باشد). این جزء در تأمین عناصر غذایی براي گیاه و ریزجانداران خاك (به طور اخص) و نیز کاهش بیماري ها و خاکدانه سازي نقش دارد. ترکیبات موجود در این قسمت قندهاي ساده و اسیدهاي آمینه می باشند.
2 – جزء حد واسط ماده آلی که به آهستگی تجزیه می شود (فرآیند آن طی 2 تا 5 سال می باشد)، 10 تا 20 درصد ماده آلی خاك است که شامل پلی ساکاریدها، پروتئین ها وچربی ها هستند.
3- ماده آلی به خوبی تجزیه شده که بسیار پایدار و به شدت مقاوم در برابر تجزیه میکروبی. این جزء 60 تا 80 در صد ماده آلی خاك را تشکیل می دهد. فرآیند آن بیش از10 سال است. این جزء به طور عمده در ظرفیت تبادل کاتیونی و رنگ خاك دخالت دارد . این بخش از ماده آلی به نام هوموس نیز شناخته می شود که شامل هومین ها، اسیدهاي هیومیک و فلویک هستند.
ماده آلی یک جزء ضروري خاك است، زیرا:
- منبع تأمین کربن و انرژي ریز جانداران خاك است.
- نگهدارنده و ثبات دهنده ذرات خاك به یکدیگر، که از این طریق اثرات زیانبار فرسایش کاهش می یابد.
- به رشد محصول به واسطه ي بهبود توانایی خاك در ذخیره و انتقال آب و هوا کمک می کند.
- ذخیره کننده و تأمین کننده عناصر غذایی مورد نیاز گیاه و جانداران خاك نظیرنیتروژن، فسفر و گوگرد است.
- در نگه داري مواد غذایی خاك از طریق افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی و آنیونی خاك موثر است.
- مانع از تراکم (فشردگی) خاك است.
- کاهش دهنده چسبندگی خاك و سهولت کار روي آن می باشد.
- ذخیرهي کربنی خاك افزایش می یابد (یا به عبارتی موجب ترسیب کربن در خاك می شود).
- اثرات محیطی مخرب آفتکشها، فلزات سنگین و بسیاري از آلاینده هاي دیگر را کاهش می دهد.
- کاهش دهنده سله و روانآب، نفوذ پذیري خاك را زیاد می کند و شرایط را براي نفوذ ریشه فراهم می کند.
- وجود ماده آلی در خاك منجر به افزایش تنوع زیستی و بیوماس میکروبی خاك می شود. این امر موجب کاهش عوامل بیمار زا، به ویژه عوامل بیماري زاي خاك زاد میگردد. این رویداد از طریق رقابت بین ریزجانداران مفید خاك با عوامل بیماري زا صورت می گیرد. در نتیجه فعالیت ریزجانداران مفید خاك شرایط براي فعالیت میکروب هاي بیماري زا نامساعد می شود.
- افزایش کارایی کودهاي شیمیایی
وجود ماده آلی علاوه بر اینکه نشان دهنده سلامت و کیفیت خاك است، شاخص مناسبی براي باروري خاك به شمار می رود که حاصل برهمکنش فرآیندهاي فیزیکی، شیمیایی و زیستی است. ماده آلی با بهبود شرایط خاکدانه سازي، وضعیت تخلخل و نفوذپذیري خاك را بهبود می بخشد. در حالتی که خاك فشرده و داراي نفوذپذیري کمی باشد، تجمع دي اکسید کربن پیرامون ریشه افزایش یافته و این امر علاوه بر اینکه سبب خفگی ریشه می شود، از جذب عناصر غذایی که نیاز به انرژي متابولیک دارند ممانعت به عمل می آورد. هم چنین مواد آلی به علت داشتن گروه هاي عامل مختلف از جمله کربوکسیلی، فنلی و هیدروکسی ظرفیت تبادل کاتیونی خاك را افزایش داده و سبب میگردد که عناصر غذایی در خاك بهتر نگهداري شوند و گیاه دسترسی بیشتري به آن ها داشته باشد. از طرف دیگر مواد آلی در اثر معدنی شدن مقدار قابل توجهی از عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف را در خاك آزاد نموده و به تغذیه متعادل گیاه کمک زیادي می کند . در یک خاك حاصلخیز میلیون ها موجود زنده از جمله قارچ ها، باکتري ها و اکتینومیست ها و … زندگی می کنند. این موجودات نقش مهمی در تجزیه و تخریب مواد آلی خاك و معدنی شدن آن دارند. با ادامه فرآیند معدنی شدن ترکیبات پایدارتر مواد آلی در خاك تجمع می یابند. این مواد به نام عمومی هوموس شناخته میشوند. در یک خاك فاقد و یا مقدار کم ماده آلی جمعیت میکروبی به شدت کاهش یافته و جذب بسیاري از عناصرغذایی که قابلیت آن ها براي گیاه وابسته به اکسیداسیون زیستی (بیولوژیکی ) در خاك معطوف می باشد، مختل می گردد. امروزه توجه ویژه اي به ساماندهی تلفیقی گیاه شده است که در آن استفاده از منابع آلی و زیستی به همراه کاربرد بهینه کودهاي شیمیایی مورد نظر بوده و منجر به بهبود و حفظ حاصلخیزي خاك می شود. آینده ثبات در تولید محصول به شدت وابسته به بهبود شرایط حاصلخیزي خاك از طریق اعمال مدیریت هاي مبتنی بر روش هاي بی خطر از نظر محیطی خواهد بود.
ماده آلی، کاوان، کرمان، کربن آلی، هیومیک اسید، کاوان1، کاوان2، کاوان12، خاک، موادمغذی خاک، آلی، کود، ریشه،